dinsdag 23 april 2013

Terugblik Visserij Event 2

Even iets recht zetten.... De afgelopen dagen hebben we heel veel complimentjes gekregen voor de foto's van het visserij event in Arnemuiden. Dat is niet terecht.  De foto's zijn namelijk bijna allemaal gemaakt door MvD. De complimentjes: die hebben we natuurlijk ;-) allemaal doorgegeven. 



We hebben nog een heleboel mooie exemplaren van afgelopen zaterdag. Daarom hier nog een collage. Als er mensen zijn die hun (eigen) foto willen op groot digi-formaat dan kunnen die mij mailen.












Foto's MvD

zaterdag 20 april 2013

Terugblik Visserij Event 1

Stefanie en Anja kregen, vanwege hun visserstruienproject, een uitnodiging voor het Visserij Event in Arnemuiden. Vandaag werd daar officieel de Erremuuse visserstrui overhandig aan gedeputeerde Cees van Beveren.
Een 'event', dat was het! Met tussen álle aanwezige sterren als stralend middelpunt Jeanet. Een artikel en een filmpje vind je hier. Verder geen woorden maar beelden:

tv-opnames

familie Jaffari

druk, druk, druk




van alles en nog wat

mini viskotters
modeshow


modeshow

modeshow

overhandiging trui aan Cees van Beveren
Foto's MvD

vrijdag 19 april 2013

Fabels en feiten - Wassen en vervilten

Nog even voor alle duidelijkheid: de dingen die wij vinden en de verhalen die wij horen zijn geen wetten van Meden en Perzen. Het kan zo maar zijn dat op een andere plaats, of zelfs binnen een andere familie in dezelfde plaats, weer heel anders met breiwerk werd omgegaan.


In het vorige berichtje hebben jullie kunnen lezen dat Arjan van Dijke ons op het spoor zet van Frans en Tannetje Bout. Beide echtelieden zijn inmiddels op hoge leeftijd, maar dat doet aan hun vertelkracht niets af. Wat hebben Anja en Stefanie een leuke middag gehad!

Anja is na het eerste interview nog een paar keer terug geweest. Soms met nieuwe vragen, soms om zekerheid over iets te krijgen. Frans en Tannetje zijn van de generatie vissers die zelf werkten in de periode waarin wij ons onderzoek doen. Hun aantal wordt snel kleiner.
Het echtpaar zal zeker nog een aantal keren voorbij komen op dit blog. Ze kunnen goed verhalen vertellen, het is een lust om naar te luisteren. Omdat de meeste lezers het Thoolse dialect niet eigen zullen zijn, hebben we alle echte dialectwoorden zo veel mogelijk naar het Nederlands 'vertaald'.

Eén van de zaken die aan de orde komen is het vervilten van de truien. Eigenlijk gaat het over heel iets anders:
Tannetje vertelt: "Van de sajet breiden we ook sokken. Nou, als je er dan één had met zweetvoeten, dan was het binnen een week gebeurd."
.......Wat was er dan gebeurd?
"Die sajet, dat was zulke ongelofelijke rotwol. Maar ja, je had niets anders dus je deed het er mee. Dan had je een paar sokken gebreid en kon je ze na een week al weggooien. Door het zout in het zweet waren ze dan helemaal vervilt en zo hard als een plank. De sokkenwol van tegenwoordig is veel beter. Die gaat tenminste een poosje mee." (Frans toont zijn door Tannetje gebreide sokken).

Frans: "Mijn moeder breide onze truien van sajet. Het klopt, dat was wol als je er nog maar naar keek dan vervilte het al. De truien werden op de groei gebreid, óf wat groter (bij volwassen mannen) zodat ze nog zouden passen als ze zouden krimpen in de was…"
....Het was niet de bedoeling dat ze vervilten voor extra bescherming?
"Nee, het was niet de bedoeling dat die truien zouden vervilten. Het gebeurde gewoon, dat lag aan de wol. Bovendien: als ze vervilten gaat heel de rek er uit."



Tannetje: "Je was altijd als de dood om hun truien uit te wassen. Die truien hadden ze een hele week aan. Dat stonk verschrikkelijk als ze thuis kwamen. De truien moesten altijd heel voorzichtig op de hand worden gedaan. Je was als de dood dat ze zouden gaan vervilten. Maar ja, met vuulte van een hele week moest dat eigenlijk wel met heet water. En dat was dan weer niet goed voor de wol. Dan was het hopen dat die trui goed uit de was kwam.

Op den duur waren de truien helemaal hard en vervilt. Dat wilde je niet, maar het gebeurde gewoon. Dan wisten de mannen ze niet meer uit te krijgen. Met de wol kon je dan eigenlijk niets meer. Uitrafelen ging niet, het zat helemaal in elkaar. Dan was het eigenlijk alleen nog geschikt als poetslap. Wel zonde van al je werk. Mijn vader had ook van die truien (de vader van Tannetje was landarbeider), maar hij droeg ze bijna nooit. Hij vond het vervelende dingen. Dus die van mijn vader sleten niet zo hard ;)"

Frans: "Lusten jullie nog een kopje thee dames?"

dinsdag 16 april 2013

Visserstrui 'Het Hart van Tholen'

Tjonge, het heeft even geduurd en wat lag de oplossing vaak nét om het hoekje.

Na het artikel in de Eendrachtbode van begin maart krijgen Anna en Lupineke een e-mail:
"Ik heb een trui met een hart, een echte".
Dat doet onze harten sneller kloppen ;)
Anja belt direct en maakt een afspraak voor het einde van de week. Die afspraak blijkt daarna door omstandigheden tóch verzet te moeten worden, zodat Stefanie er helaas niet bij aanwezig kan zijn.


Wat is er aan de hand? Arjan van Dijke had in de jaren '80 van de vorige eeuw een visserstrui. Zijn moeder, Machelina Moerland, heeft die voor hem gebreid. Het voorbeeld komt uit het boekje van Henriëtte van der Klift. Arjan werkt op dat moment in de aalvisserij. Als hij op zaterdag het loon voor de gewerkte overuren gaat ophalen bij zijn baas, ziet hij nog een klusje... Had hij dat klusje nou maar niet gezien. Er moeten wat drijfankers worden afgeslepen. Arjan besluit dat 'even' te doen, met zijn visserstrui aan. Het resultaat laat zich raden: brandgaten in het hele voorpand.

En dan moet je dat aan je moeder vertellen. Gelukkig valt de 'straf' wel mee. Machelina is bovendien bereid om een nieuwe trui te breien. Dat wordt een Thoolse trui, met een hart in ribbels. Het patroon komt van 'iemand uit de Stoofstraat'. Die 'iemand' hebben we helaas niet kunnen vinden. De Stoofstraat is maar een kleine straat. Daardoor is ook het aantal bewoners heel beperkt. Toch blijft deze bewoner in nevelen gehuld. Machelina is helaas overleden. Daardoor kunnen we het haar ook niet meer vragen.

Het bezoek aan Arjan staat gepland voor vrijdagmorgen. Op woensdagavond wordt er gebeld: "Ik ben nú thuis. De grindmolens in Limburg draaien niet door de vorst. Kun je vanavond of morgen komen?" Het wordt uiteindelijk donderdag, soms staat er nog wel eens iets anders op de agenda.

Tja, hoe gaat dat met een varend beroep. Je weet wel wanneer je vertrekt (meestal dan toch) maar niet wanneer je aankomt. Arjan wilde altijd de visserij al in, maar moest van zijn vader eerst iets anders gaan doen. Dat wordt de binnenvaartschool. Daarna blijft de visserij toch trekken en verdaagt Arjan alsnog op een vissersschip. Uiteindelijk pakt hij zijn eerste beroep weer op en vaart nu als beunschipper / eigenaar op de 'Jacomina'.

Door zijn achtergrond kan Arjan veel verhalen. Bovendien zetten hij en Jacqueline ons op het spoor van Frans en Tannetje Bout, een oud vissersechtpaar. Dat blijkt een gouden greep. Daar komen we later op terug (ook al is het even rustig, we zitten niet stil).

Maar nu, terug naar het hart. Er zijn mogelijk (we blijven voorzichtig) twee varianten geweest. De ene variant is die met een hart in ribbels zoals Arjan die heeft.
Zeldzamer is waarschijnlijk de variant met ajour. Dit heeft twee redenen: ajour patronen worden heel weinig gedragen door vissers en ook het hart als motief komt niet veel voor.

Bonnie Joosse blijkt in haar collectie foto's er één te hebben met een hart in ajour:

Stoffel Schot
Foto: collectie De Meestoof
Tadaaaaaa!!!

De trui is op vrijwel dezelfde manier gebreid als de trui met het visnet die in streekmuseum De Meestoof in Sint Annaland te zien is: een gladde trui, met ribbelranden op de schouders. Op deze blogfoto niet zo goed te zien, maar op het origineel wel: de spietjes bij de nek worden meegebreid in het boordpatroon.

Bonnie Joosse stelde midden jaren '80 al een expositie samen over visserstruien. Na eindeloos vragen, bellen en zoeken levert dit onder andere de originele trui op die nu deel uitmaakt van de collectie in De Meestoof. Het hart in ribbels is echter bij haar niet bekend, gelukkig heeft ze er wel een foto van!

Voor ieder die de trui met het ajourhart wil breien: Het patroon is te koop, zowel aan de kassa van Museum de Meesstoof als via onze stichting (digitaal). Neem hiervoor a.u.b. contact met ons op.

donderdag 4 april 2013

BRU 17

Het is een wat sombere zaterdagmiddag. Het raadsel van het Hart van Tholen ligt even stil. Binnenkort hebben we een afspraak met Bonnie Joosse, vrijwilligster van De Meestoof, die ons wellicht verder kan helpen met onze zoektocht op Tholen.
Stefanie heeft een weekje paasvakantie genomen, en ook voor Anna is het een lang weekeind: tijd dus voor een uitstapje.

Volgens de website van het visserij museum in Bruinisse (het blijft toch kriebelen) is die zaterdag Museumdag. Het museum is open van 10 - 17 uur. Bovendien loopt er een expositie die is ingericht door de werf Meerman. Daarom besluiten Anja en haar man naar Bru (Bruinisse) te rijden.


Wat het is weten we niet. Bij elke Noordzee haven waar we een bezoek brengen voelt het een beetje als thuis komen. Zou het in de genen zitten? Het maakt ons niet eens uit in welk land het is, Nederland, Denemarken, Schotland.....

Op naar de Oude Straat. Maar daar wacht ons een teleurstelling: de deur is dicht, potdicht. Ook de museumwoning is gesloten. Wat nu? Zijn we helemaal voor niets naar Bru gereden? (De reden van die dichte deur kunnen jullie hier lezen.)

(Wat de Dannebrog daar doet boven de deur, dát gaan we nog vragen ;-)
Gelukkig hebben we de auto op de haven geparkeerd. Daar zit vis- en mosselhandel én visrestaurant BRU 17. Omdat we er toch zijn, besluiten we daar een versnapering te nemen.
Dat blijkt een gouden greep. Even aan de bar een kletsje maken met de bediening en nog geen 10 minuten later schuift eigenaar Niels Habraken bij ons aan tafel.


Zijn familie is 'import', zo vertelt hij. Maar, de visserij en alles wat er bij hoort heeft zijn grote belangstelling. Zeker de visserij in en rond Bruinisse. Niet alleen van nu, ook van vroeger. Hij beschrijft zonder moeite hoe een visserstrui werd gebreid. In de zaak in Stellendam hebben ze een exemplaar hangen van Goedereede Havenhoofd.

Die belangstelling is ook in de zaak te zien. Er liggen en staan museumstukken die met de visvangst, maar ook de oester- en mosselkweek te maken hebben. Er worden doorlopend films gedraaid over de visserij van vroeger.
Bij mijn vraag naar oude foto's helpt hij ons op weg naar de dame die dé fotocollectie van Bruinisse in haar bezit heeft. Daar zullen we binnenkort zeker contact mee opnemen.



Het wordt een geanimeerd gesprek, waarbij ook het oude rekeningenboek (jaren '40 - '50 van de vorige eeuw) op tafel komt.


En zo blijkt een rit die eerst in het water dreigt te vallen een verrassend leuke wending te nemen!

maandag 1 april 2013

Vlissingse visserstrui: Takeling

Tijdens het onderzoek komen er steeds meer truien boven water, soms wel vier per vissersplaats. Om het geheel werkbaar te houden besluiten Anja en Stefanie de truien een naam te geven. Soms is de naam van het motief al bekend, dat maakt het gemakkelijk. Denk hierbij aan de diamant of het visnet van Tholen, of de blokjes van Arnemuiden.

Veel vaker echter is er geen naam bekend. We bedenken dan een 'werknaam'. Mocht er ooit toch nog een oude aanduiding voor een patroon bovendrijven dan gaan we die gebruiken.


Eén van die werknamen geven we aan een trui uit Vlissingen: Takeling. Een takeling zorgt er voor dat een lijn niet uitrafelt. De gladde stukjes tussen de kabels (lijnen) lijken op een takeling.



Maar met de trui uit Vlissingen is wel iets aan de hand. We vinden deze trui namelijk op (alweer) een foto van de familie Schroevers. Eén van de zoons draagt deze trui (bij de oranje pijl).
Vlissingen werd overspoeld door Arnemuidse vissers. Daardoor waren er veel Arnemuidse truien in het straatbeeld. Deze zoon is van de tweede generatie die in Vlissingen is gaan wonen. Hij voelt zich misschien niet meer aan de Arnemuidse patronen gebonden.

Dezelfde trui vinden we ook terug op een foto van 'De Pruis'. De Pruis heet in werkelijkheid Jacob van Belzen, en hij komt oorspronkelijk uit Arnemuiden. Hij vaart echter op een 'buitenlandse' vloot, die van Maassluis. Deze foto is van 1905. De foto van de familie Schroevers van 1907. Tóch durven we de foto (voorlopig) aan Vlissingen toe te schrijven en niet aan Arnemuiden.

Foto: Historische vereniging Arnemuiden
Bij navraag blijkt dat Arnemuidenaren deze trui absoluut niet als Arnemuids, maar als 'van een andere plaats' zien. Bovendien was de reactie: de vissers van Arnemuiden waren zo arm, die konden de hoeveelheid wol voor een kabeltrui niet betalen. Het kan natuurlijk zijn dat in een later stadium blijkt dat dit motief toch niet Vlissings is. Of, zoals zo vaak gebeurt, dat dit motief ook elders werd gedragen. Daar horen jullie dan uiteraard meer van.

Gelukkig krijgen we digitale foto's die meer gedetailleerd zijn dan op deze blogfoto's is te zien. Het lijkt namelijk of de ingebreide streepjes in de takeling schuin lopen en dat de bovenkant van de trui van De Pruis effen is. Dit klopt niet. De streepjes lopen recht. Als de trui op de traditionele manier wordt gebreid blijkt bovendien dat ook de bovenkant van de trui uit kabels en takelingen bestaat. De trui wordt immers tot boven aan de schouders recht gebreid. De ronding van de hals ontstaat door de spietjes, niet door het minderen van steken in het (voor)pand.

Dit is de teltekening van het patroon: 



Als je deze trui als mini breit: het is heel onvoordelig met de wol. In deze trui gaat een hele bol van 100 gram.
Bij alle kabels is boven het boord steeds 3 st gemeerderd. Doe dit ook bij de mouwen. Brei bovenaan de schouders en onderaan de mouwen in de kabels steeds 2 st r sm. Je mindert dan weer tot het 'normale' aantal steken.
Bovenaan de mouwen is een paar toeren av gebreid, dan tricotsteek, weer een paar toeren av en dan de kabels. Mogelijk is dit gedaan voor de bewegingsruimte in de mouwkop.
Brei de kabel als volgt: 3 st op een hulpnld voor het werk, brei de volgende 3 st, brei de 3 st van de hulpnld.