Vissers en schippers

Zoals jullie al hebben kunnen lezen is Zeeland een 'land van overkanten'. De beroepsgroepen met de ultieme vervoersmiddelen in deze waterrijke provincie zijn de vissers en de schippers. Door hun professie zijn zij in de gelegenheid om zich redelijk vlot te verplaatsen. De reikwijdte van hun vaartuigen is groot.
Hierdoor denken wij dat de invloeden van 'buiten' op de Zeeuwse truien en de invloed van de Zeeuwse truien op 'buiten' veel groter is dan tot nu toe wordt gedacht.

In de eerste helft van de 19e eeuw stelt koning Willem I een aantal reglementen vast 'Op het bevisschen der Schelde en de Zeeuwsche stromen'. In de reglementen is vastgelegd hoe, wanneer en wie er bijvoorbeeld 'schelpvisch mag rapen of vangen'. Zo mogen mossels wel worden gevangen met een 'slagrieve', maar niet met een kor (sleepnet). Een 'rieve' is trouwens nog steeds Zeeuws dialect voor 'hark'.
Rond 1870 blijken de banken voor mosselzaad in de zuidelijke nederlanden toch uitgeput. Vanaf dat moment gaan Zeeuwse vissers naar de Waddenzee om daar mosselzaad te vissen.

 In de beginjaren gaat dat nog onder zeil. Deze tocht over zeearmen en binnenwater is eigenlijk bijna niet te doen zonder motorkracht. Een oplossing wordt dan gevonden in slepers, die een heel zwikje mosselschepen meenemen naar het noorden.

De eerste dag wordt tot halverwege gevaren. Het is, vanwege de tijd die het schutten bij de sluizen vraagt, niet doenlijk om in één keer de Waddenzee te bereiken. Ieder moet bij een sluis op zijn beurt wachten. Wie het eerst komt, die het eerst schut.

Terug naar het zuiden ligt dat anders. Er is dan levende have aan boord. Daardoor hebben de mosselschepen voorrang bij de sluizen. Voor de binnenschippers is dan de wereld te klein. Zij moeten dan beurt overslaan en wachten tot de volgende schutting.(Vissersverhalen, Kees Slager en Paul de Schipper)

Drukte bij de Firma Van Ouwerkerk

aan De Punt in Middelburg

Dat echter ook de beroepsgroepen 'vissers' en 'schippers' niet zo streng gescheiden zijn blijkt uit het volgende:
Begin jaren 20 van de vorige eeuw is er een enorme vraag naar zand. Dagelijks passeren vele grote schepen o.a. uit Werkendam en Sliedrecht met vele tonnen zand de sluis (bij Veere). Ook de firma Van Ouwerkerk (Middelburg) heeft het druk. Zo druk dat zelfs de hulp van Pieter Johannes II (1885 - 1957) en de Yerseke 86 wordt ingeroepen. Pieter Johannes is de jongere broer van Willem III van Ouwerkerk. Hij heeft eerst een baan bij de visserij inspectie in Tholen. Later vestigt hij zich in Yerseke om ansjovis te gaan vangen.
Om aan de plotselinge zandhonger te voldoen vaart hij een aantal keren met zijn hoogaars YE 86 met 12 ton zand door de sluis. (Uit een artikel van Willem van Ouwerkerk in de Consent)



Voor het derde voorbeeld maken we een uitstapje naar de Zuidhollandse eilanden.
Op Goeree wordt in de 19e eeuw op garnalen gevist. Dit gebeurt voornamelijk dicht bij de kust. Garnalen (of gornet / hornet) vissen is geen vetpot. De Goereese vissers willen dan ook verder weg, richting de Engelse kust. Daarvoor zijn echter andere schepen nodig dan waar de Zuidhollanders mee varen. Nieuwe schepen zijn te duur.
In de nacht van 5 op 6 maart 1883 vindt in het noorden van Nederland een enorme ramp plaats. Tijdens een voorjaarsstorm vergaan 29 vissersschepen, waarvan er 17 uit Moddergat en Paesens komen. Uit dit dubbeldorp verdrinken 83 vissers.
Voor het dubbeldorp Paessens-Moddergat betekent dit dat er voor de overgebleven vloot geen bemanning meer beschikbaar is. Het restant van de vissersvloot wordt verkocht naar Goeree.

Ook varen de vissers lang niet altijd op hun 'eigen' vloot. Dit blijkt onder andere uit een berichtje wat terug is te vinden in de beeldbank van de Historische Vereniging Arnemuiden. Daarin staat deze foto van 'de Pruis'. Hij vaart met twee zoons op de MA 27 uit Maassluis.
Op deze foto is goed te zien dat zowel Jacob als Dorus een visserstrui aan hebben. Die truien zijn niet Arnemuids, maar ook niet van Maassluis (als we in hokjes denken).
De trui van Jacob vinden we ook op andere foto's uit het Zeeuwse. We komen er nog op terug.