Er was eens 2: De sweater-detective

In de tweede aflevering van de serie over Setesdal door Arne en Carlos maken we uitgebreid kennis met Annemor Sundbø. Deze dame is een wandelende encyclopedie als het om breien gaat en dan vooral om Noorse breiwerken.
Dat zij daarover zo veel weet is een groot toeval en ligt niet in de lijn der verwachting. Annemor kwam helemaal onverwacht in het bezit van een gigantische berg lompen, meer dan16.000 kg (geen tikfout en geen nul teveel). Zij kocht in 1983 namelijk een 'sjoddifabriek', waar - in dit geval wol - wordt gerecycled. De vorige eigenaar had nog wat voorraad laten liggen.

Annemor Sundbø
Bron: Gyldendal
Foto: Astrid Snipsøyr, Gyldendal

Na enige tijd kwam Annemor er achter dat de oude eigenaar steeds van vooraf en bovenop de vodden hergebruikte. Dat betekent dat achterin en onderaan deze enorme berg wollen (kleding)stukken nog steeds de oudste delen liggen. Toen is haar belangstelling voor en de speurtocht naar de oude Noorse, gebreide kledingstukken ontstaan en is zij met een gedegen onderzoek begonnen.

Dát onderzoek past helemaal in ons straatje. Tijdens de uitzending toont Annemor namelijk een aantal Noorse truien en wijst tussen neus en lippen door een visserstrui aan. Dat vinden wij natuurlijk al hartstikke leuk, maar als zij de 'nattrøje' noemt als voorloper van de Noorse truien springen bij ons een heleboel laatjes open en zitten wij op het puntje van onze stoel. Dat zullen jullie begrijpen.
Hier vinden we misschien de ingang die meer dan zes jaar geleden voor ons onvindbaar was en gesloten bleef.

Wat meehelpt is dat we nu horen en zien dat de schrijfwijze van nattrøje nog al kan wisselen. Dan blijkt ook dat er eind 2015 al een artikel heeft gestaan in het Noorse vakblad voor streekdracht: Bunad. 
Als, áls we onze vorige zoektocht een jaar later waren begonnen hadden we misschien direct al meer gevonden. Helaas was dat niet zo, maar vinden we nu hopelijk alsnog waar we naar zochten...door een verregende namiddag in november.

Nattrøje, ca. 1880
Bron: Norsk Folkemuseum - digitaal museum

Het artikel 'Nattrøyer - våre eldste stikkegensere' vertelt over de zijden, op dunne pennen gebreide truien uit de periode 1650-1750. Daarvoor gaat de schrijver, Janne H. Arnesen, eerst bijna 1000 jaar terug in de tijd; er komen op afbeeldingen uit Europa in de 13e eeuw voor het eerst breiende mensen voor.
In de 15e eeuw wordt het voor de adel in Europa gebruikelijk om gebreide kousen, handschoenen/ wanten en mutsen te dragen en in de tweede helft van de 16e eeuw komen daar gebreide truien bij.

Elizabeth 1 door Levina Teerlinc, ca 1565
Bron: Wikipedia

Gebreide truien - dat kunnen ook exemplaren zónder mouwen zijn - verspreiden zich over Europa. In de koudere, noordelijke streken worden vaker truien mét mouwen gevonden. De garderobe van Elizabeth 1van Engeland (koningin van 1558 - 1603)  bevat gebreide truien, deels geïmporteerd uit Italië en deels gemaakt in Engeland. 
In de loop van de 17e eeuw worden de gebreide truien gemeengoed onder de Engelse adel en eind 17e, begin 18e eeuw worden ze ook populair bij de adel in Denemarken en Noorwegen.

In de tweede helft van de 18e eeuw raken de truien bij de Europese adel uit de mode. Dit kan te maken hebben met het feit dat de nattrøjer lokaal geproduceerd konden worden (zowel handbrei als (hand)machinebrei) en ze daardoor populair werden bij de lagere standen.

Het uitgebreide artikel vertelt nog veel meer, maar dat voert te ver voor dit blog. Het hele artikel is hier te vinden.

Jullie zullen begrijpen, onze interesse is gewekt. In aflevering 2 van de serie Norwegian Craft Traditions zien we ook dat Annemor een boek heeft uitgegeven over de gebreide nalatenschap van Noorse truien: Koftearven, je kunt er hier doorheen bladeren.

Bron: Gyldendal

Dit boek blijkt ook in Nederland verkrijgbaar en Anja besluit een exemplaar te bestellen. Welke informatie tante Post na enkele dagen bezorgd komt in het volgende blogbericht.

Wordt vervolgd...