Fabels en feiten - Kleren maken de man

Eén van de verhalen die gaan over de visserstruien is dat die nooit werden gewassen. Doordat de eigenaar de trui altijd aanhad werd die vanzelf waterdicht door vuil en vet.

Wij wagen het om sterkt te twijfelen aan het waarheidsgehalte van dit verhaal. Jazeker, het klopt voor een deel. De vissers die van zondagnacht tot donderdag, vrijdag of zaterdag aan boord zijn komen vaak niet 'uit de kleren'. Aan boord is er altijd minimaal één lid van de bemanning wakker. De anderen kunnen dan slapen. Dat is tegenwoordig nog steeds zo. Totdat er vis is, of  'stront aan de knikker'. In het eerste geval moet iedereen zo snel mogelijk aan dek om netten buiten te zetten of vis binnen te halen. In het tweede geval moet iedereen ook zo snel mogelijk aan dek. Nu om het schip en/of het vege lijf te redden. Het slapen aan boord bestaat meestal uit korte tukken. Een 'boerennacht' van 7 of 8 uur is er zeker niet bij.

Foto: Archief Tholen
helemaal rechts: Kees Bout

Omdat iedereen steeds zo snel mogelijk paraat moet zijn is het handig om de kleren aan te houden. Er zijn zelfs mannen die met hun laarzen aan in hun kooi kruipen.
Stel je van die kooien niet al te veel voor. De kooi (soms maar één, soms meer dan één) zat op een plek die verder van weinig nut was aan boord. In de punt (stampen) of bij kuilen lijn. Daar sliep dan twee man in, kop aan kont. Dat kost minder ruimte. De kooien waren meestal zo laag dat je niet rechtop kon zitten.
Probeer dan maar eens op een stampend en slingerend schip je kleren en je laarzen aan te trekken.
Klompen werden overigens wél uitgedaan. Daar schiet je zo in. Als je ze tenminste zo hebt weggestopt dat ze niet door de ruimte gaan rollen.

Doordat de vissers hun kleren een hele week aanhouden is nat worden (regen, buiswater) een probleem. Eenmaal nat blijf je nat tot je weer thuis bent. Een visser zal dan ook willen voorkomen dat zijn kleren nat worden. Daarom trekt hij oliegoed aan als daar de tijd voor is. Dan heb je geen waterdichte trui nodig.

Dat de trui thuis ook niet zou worden gewassen wagen we te betwijfelen.
'Als ze dan op vrijdag of zaterdag thuiskomen zijn ze ongeschoren en ze stinken', aldus de vissersvrouwen. Eerst wassen en scheren. Het scheren kan in die jaren nog bij de plaatselijke kapper. Op zondag ga je tenslotte pront naar de kerk.

Foto; Archief Tholen
rechts: Kees bout

We hebben foto's van dezelfde vissers in verschillende truien. Daarom denken we dat een visser vaak meer dan één trui had. De vuile trui kan dan op maandag worden gewassen en is de week daarna weer droog. De meeste vissers zijn behoorlijk arm. Sajet is echter de goedkoopste wolsoort die er is. Dat maakt sajet voor de vissersvrouwen een aantrekkelijk materiaal.

Aan boord werd er niet gewassen (zowel het lijf als de kleding) door de vissers. De hoeveelheid water die meegenomen kan worden is minimaal. Dit kostbare drinkwater ga je zeker niet verspillen aan het wassen van jezelf of je kleren.

Het 'niet wassen' van de truien ligt aan de westkant van de Noordzee een klein beetje anders. Daar is de visserstrui of gansey onderdeel van het marine uniform. Bij de marine ben je vaak langere tijd aan boord van het schip. Probleem aan boord is altijd de ruimte. Ook voor eten en drinken is de ruimte beperkt. Ruim  100 jaar geleden is het water rantsoen aan boord van een Engels marineschip zo'n 3 liter per persoon per dag voor drinken, koken en wassen. Daar ben je natuurlijk heel zuinig mee.

Wassen in zeewater kan niet. Het zout uit het water zal vocht aantrekken. Bovendien blijven er allerlei kleine organismen achter in de gansey. Dan stink je niet alleen naar een paalhoofd bij laag water (of een oesterput), maar die organismen zullen ook gaan rotten. Hoewel wij vinden dat een paalhoofd en een oesterput best lekker ruiken, kunnen wij ons voorstellen dat deze geur het als afther-shave niet goed zal doen.

Soms kan er worden gewassen in regenwater en maak je tijd om jezelf en je kleding te soppen.
Voor het wassen van de gansey had men een simpele, maar zeer effectieve methode gevonden. De ganseys worden gewassen in urine. Dit product is aan boord en kan na gebruik worden weggegooid. Urine is in eerste instantie een 'schoon' product. Pas na enige tijd gaan zich er bacteriën in ontwikkelen. Verse urine is daarom 'frisser'. Na het wassen wordt de gansey in de wind en zon te drogen gehangen.

En nu weten jullie misschien wel meer dan jullie eigenlijk wilden weten ;)

Bronnen:

• Vissersverhalen, Kees Slager en Paul de Schipper
• A fisherman knits
• Archief gemeente Tholen

Het raadsel van het hart van Tholen

In Tholen lopen we tegen twee raadsels aan. Het eerste raadsel is het volgende:

Streekmuseum De Meestoof is in het bezit van een originele visserstrui. Deze trui is in de collectie gekomen bij de wisseltentoonstelling over visserstruien in het midden van de jaren '80. Destijds was er ook sprake van een gelijkende trui maar dan met een hart, ingebreid met ajour. Van dit patroon is er een proeflapje en een patroontje wat toen door één van de vrijwilligers werd gemaakt.

Nu komt het raadsel: er is namelijk niemand die ooit een dergelijke trui echt heeft gezien. Wij vinden die trui ook niet terug op foto's. Zou deze trui werkelijk hebben bestaan, of is het een 'verbastering' van het godsoog in ajour? Het godsoog werd namelijk ingebreid in de machinaal gemaakte truien die onder andere bij 'Adja' werden verkocht.

Het telpatroon ziet er zo uit:

Teltekening gemaakt door mw. Glerum, midden jaren 1980

In een schema:

Wie helpt ons uit de brand?

Gemeente archief Tholen: bij de pont over  de Eendracht

Het tweede raadsel is een trui die we wèl op foto's zien, zoals de foto hierboven. Alle afbeeldingen met deze trui zijn echter zo slecht dat we er geen patroon van kunnen maken.

Nu hebben de al gebreide mini's nut. Bij het bekijken van de modellen herinnert Dien zich dat haar opoe deze truien breide. Dien woont rond de oorlog bij haar opoe in huis. Dat heeft een pragmatische reden. Door bombardementen en inundatie zijn veel woningen verwoest. Bij ieder die met minder dan drie personen in een huis woont kunnen mensen worden ingekwartierd.
Dien heeft nog een jongere broer, waardoor zij thuis met vier personen zijn. Opoe woont samen met één van haar zoons. Daar is dus iemand 'te kort'. Dien verhuist daarom naar opoe.

In de jaren dat zij bij opoe woont ziet zij verschillende truien tot stand komen. De truien werden gebreid met banen.
Dien: "Mijn vader had een dikke buik. Dan stond die trui helemaal strak. Door die banen kwam de buik nog erger uit. Daar had ik toch zo'n hekel aan..."
De herinnering aan de banen zal ongetwijfeld kloppen. Iets waar je een hekel aan hebt vergeet je niet snel.


In de trui zou steeds een stukje glad en dan ribbels gebreid zijn, waardoor er banen ontstaan. Het bovenste deel is in ribbels óf in averechte tricotsteek. In dat deel wordt een diamant ingebreid in tricotsteek. Dat is dan net andersom dan bij deze trui.

Op de foto hieronder (gemaakt op de werf Van Duivendijk in Bruinisse) heeft de man onder '42' van het consentnummer waarschijnlijk ook zo'n trui aan.

Zeeuwse Bibliotheek / Beeldbank Zeeland

Nu nog iemand vinden die precies weet hoe het zit...!

Verkoop complete pakketten visserstruien

Sinds gisteren zijn de zaken rondom de Zeeuwse visserstruien in een stroomversnelling gekomen. We werden geïnterviewd door een verslaggever van De Eendrachtbode, een streekblad uit Noord-Zeeland. Vandaag is dit blog 'site van de dag' bij Zeelandnet, én er is een item bij Omroep Zeeland over visserstruien. Wat ontzettend leuk, zoveel aandacht ;)

Zeeuwse bibliotheek / Beeldbank Zeeland

Verder hebben we goed nieuws over de patronen:
Via de webshop van Jeanet van Blij dat ik Brei komen een aantal breipakketten van Zeeuwse visserstruien in de verkoop. In de webshop zijn daarnaast ook andere Zeeuwse (zelfmaak) handwerk cadeautjes te vinden. Heb je vragen, of zoek je iets speciaals, dan kun je altijd via de mail contact met Jeanet opnemen.

Regelmatig krijgen we de de vraag of een bepaalde vissersplaats ook een trui had. Op dit moment hebben we truien gevonden in:

• Arnemuiden (4)
• Vlissingen (1)
• Yerseke (2)
• Tholen (4)
• Brouwershaven (2)

Daarnaast weten we zeker dat er in Breskens en Philippine ook een truien waren. We zijn op zoek naar geschikte foto's. In de plaatsen Bruinisse, Zierikzee, Graauw en Clinge gaan we nog onderzoek doen.

De teltekeningen van alle motiefjes komen in de loop van dit jaar gratis op dit blog. 

Patronen voor grote truien in dames-, heren- en kindermaten zijn in de maak. Kijk hiervoor regelmatig op onze website/webshop.

Deze zomer hopen we de laatste truien uit Zeeland (voor zover we die kunnen vinden) in kaart te brengen. Dan gaan we onderzoeken of het mogelijk is een boek uit te geven met verhalen en patronen over 'de Zeeuwse visserstruien en hun verhalen'.

Tholen - visnet/ruit/diamant

Opvallend is dat we in de verschillende visserplaatsen in Zeeland (áls we de truien vinden) niet één maar meestal meer motieven vinden. Ook in en op Tholen is dat het geval. We schrijven 'in' en 'op', omdat de plaats Tholen op het eiland Tholen ligt. De plaats Tholen is er bij uitstek de vissersplaats. Er zijn nog steeds meerdere visbedrijven (zowel voor de visvangst als de -verwerking en de -verkoop) te vinden. Het is altijd mooi om te zien hoe 's morgens de viswagens over de brug vertrekken en 's avonds weer terugkomen.

Behalve de 'Vier Gebroeders' liggen er geen vissersschepen meer in de haven van Tholen. Met de komst van de Oesterdam en het sluisje zijn de schepen naar elders vertrokken, zoals naar Stellendam.

Joh. C.Schot leurt met vis in Poortvliet

Bekende namen van vissersfamilies zijn Schot, Bout, Baaij en Kwist. Bij de meeste van deze families vinden we ook truien in de archieven. Eén van die truien heeft een 'diamant' of 'visnet'. Deze trui (de banner hierboven is de foto van een originele trui) wordt in Tholen het meest gedragen en vinden we bij bijna alle families terug.

Een familie die veel voorkomt op de foto's is de familie Schot. Deze familie zit al eeuwen in de visserij. Vanaf begin 17e eeuw komt de naam 'Schot' voor in de visserij annalen. In eerste instantie is dat in Reimerswaal. De bewoners van dit dorp moeten na grote overstromingen vertrekken (het verdronken land van Reimerswaal) en zo gaan 'de Schotten' zoals de familie ook wordt genoemd rond 1630 naar Bergen op Zoom.

Ruim een eeuw later, in 1747, verhuizen twee broers naar Tholen. Aan het eind van de 19e eeuw is Ben Schot een oesterbaron met 12 hoogaarzen en een oesterbedrijf. Voor zowel zijn werknemers als zijn kinderen is hij niet gemakkelijk.
Als dan in 1912 drie zoons van Ben mosselgronden aangeboden krijgen bij Zierikzee vertrekt een deel van de familie naar Schouwen.

Uitladen en verwerken van mossels in de haven van Tholen

Het inbrei motief op deze trui wordt in Tholen tegenwoordig meestal 'diamant', 'visnet' of 'ruit' genoemd. Het inbreien is simpel: in de verder grotendeels in tricotsteek gebreide trui wordt middenvoor, op borsthoogte, met ribbels een diamant gebreid. Tot nu toe hebben we nog niemand kunnen vinden die nog weet of de diamant een symbolische betekenis had.
Uit Engeland weten we dat de diamant of het 'visnet', zoals de diamant ook wordt genoemd, staat voor één van de belangrijkste werktuigen van de vissers.

Een visnet in ribbels staat voor de lege netten bij vertrek. Een visnet in gerstekorrel (enkel of dubbel) staat voor de volle netten na een goede vangst. In en op Tholen hebben wij alleen het visnet in ribbels gevonden, maar wel in veel verschillende formaten.

Arie Schot

Brei de mini volgens het basispatroon. Na het onderboord komen er 3 toeren in averechte tricotsteek. Brei daarna verder in tricotsteek. Na 58 toeren wordt de diamant ingebreid. De laatste toeren van de panden staan ook in de teltekening. Brei na de laatste rechte toer (gezien aan de goede kant van het werk) de schouders aan elkaar.

De Tholenaren droegen vrijwel nooit pompons aan hun trui. Het was óf simpelweg een koordje met twee kwastjes óf helemaal geen koordje.

Met dank aan:
- Streekmuseum De Meestoof
- Kees Slager: Vissers verhalen
- Hilde Schot

Fabels en feiten - Allemaal beestjes

In de loop van ons onderzoek worden we steeds voorzichtiger over wat eventueel wel of niet zo was. Dat je iets niet vindt wil niet zeggen dat het er niet is. Dingen die je wél vindt zijn soms anders dan ze lijken. Zaken die in het verleden als 'feit' zijn gepresenteerd blijken nu toch anders te liggen. Het kan dus heel goed zijn dat we nu dingen niet vinden die er wel waren of zaken anders interpreteren dan ze geweest zijn. Wij staan altijd open voor nieuwe feiten en verhalen. Laat het ons vooral weten!

We maken weer een uitstapje naar de fabels en de feiten:

Eén van de verhalen die de ronde doen over het dragen van visserstruien is de volgende: 'Vissers dragen deze truien zodat ze herkenbaar zijn als ze zijn verdronken. De vinders kunnen het lichaam dan naar de plaats van herkomst terugbrengen óf de bewoners van die plaats inlichten.' Hoewel deze verklaring tegenwoordig overal voor waarheid wordt aangenomen, lijkt dit volgens ons eerder een romantische mythe dan een op waarheid berustend vaststaand feit.

Foto: Hans Geluk

Wij vragen ons af: hoe komt het dat wij tot nu toe geen enkel geval met naam en toenaam hebben kunnen vinden van identificatie aan de hand van een trui? Zoals gezegd: dat we iets niet vinden wil niet zeggen dat het er niet is. Bij ons onderzoekje naar het waarheidsgehalte van de bewering hierboven stuiten op de website van Gordon Reid uit Edinburgh. Hij houdt zich al meer dan 25 jaar bezig met ganseys. Ook hij heeft gezocht naar voorbeelden van verdronken vissers die herkend worden aan de hand van hun trui. Hij heeft geen gevallen kunnen vinden.

Twee punten roepen bij ons vragen op.

Als bovengenoemde veronderstelling klopt, dan zou elk vissersdorp langs zowel Noord-Franse, Oost-Engelse en Nederlandse kust een uniek, eigen patroon moeten hebben wat nergens anders voorkomt. We kunnen met zekerheid vaststellen dat een aantal patronen specifiek voorkomt in een bepaald gebied of dorp. Er zijn echter ook een groot aantal patronen die wijd en zijd verspreid zijn en die in verschillende gebieden en dorpen voorkomen. 

Dit is niet verwonderlijk als je bedenkt dat de haringkaaksters langs het hele kustgebied trokken. Zij probeerden verschillende patronen die ze onderweg tegen kwamen uit en deze werden ook onderling uitgewisseld. Hetzelfde deden de vissersvrouwen (die thuis breiden) en die naast hun favoriete familiepatroon ook wel eens wat nieuws wilden proberen. En wat te denken van een visser die in een ander dorp ‘introuwde’.. of in een ander vissersdorp een trui zag die hem wel aansprak?

Het tweede punt is van meer praktische aard.
Wat gebeurt er met een lichaam en de trui in zout water? De vissers die verdrinken en zich nog in of aan het schip bevinden zijn gemakkelijk te identificeren. Voor lichamen die binnen een paar dagen worden gevonden geldt dit ook. Meestal bevindt dit lichaam zich dan nog in de buurt van de plaats van verdrinking.
Dat een lichaam echter ook grote afstanden kan afleggen onder water blijkt uit het feit dat één van de opvarenden van de Baltic Sea (scheepsramp voor de Zeeuwse eilanden) wordt gevonden voor de kust van IJmuiden. Door DNA onderzoek volgt identificatie tegenwoordig dan alsnog. Dit kon een eeuw geleden nog niet.
Uit het feit dat het groot nieuws is als iemand wordt gevonden die 'los' op zee is verdronken blijkt hoe zeldzaam het vinden van een lichaam eigenlijk is.

Wat gebeurt er dan met een verdronken visser?
Een lichaam op land (zuurstof) zal sneller ontbinden dan een lichaam in water. Grofweg kun je zeggen dat (bij binnenwater) een lichaam in de zomer na twee dagen gaat drijven en in het voor-en najaar na drie tot veertien dagen. Zeewater is over het algemeen kouder dan binnenwater. Daardoor duurt het ook langer voor een lichaam boven komt.
De kleding die iemand aan heeft speelt hier bij ook een rol. Zware kleding (denk aan oliegoed) zorgt er voor dat een lichaam langer onder water blijft.

Tijdens het verblijf onder water kunnen aas-eters hun gang gaan. Zoals geldt voor dieren geldt het ook voor mensen. Een dood lichaam wordt opgeruimd (eten en gegeten worden). Binnen een paar dagen valt een lichaam ten prooi aan bijvoorbeeld vissen en garnalen.

Voordat de dieren bij het lichaam kunnen komen zullen ze zich eerst een weg door en tussen de lagen kleding moeten banen. Door deze vreterij en de invloed van het zeezout zullen de lagen kleding,  inclusief de trui, snel tot onherkenbare stukjes textiel vergaan.

Dit kan een verklaring zijn waarom we geen voorbeelden hebben kunnen vinden van vissers die werden geïdentificeerd aan de hand van hun trui. Of de stelling waar we mee begonnen 'waar' of 'niet waar' is kunnen we niet beantwoorden. Immers, dat we iets niet vinden wil niet zeggen dat het er niet is. Laten we zeggen dat we deze bewering minder waarschijnlijk vinden.

Bronnen: 

• Blauw, het politievakblad, jaargang 4 nummer 19: Lichaam te water
• Seamasters: Dood in de zee

Arnemuiden visserstrui blokjes 4:1

Eén van de bekendste Zeeuwse patronen van een visserstrui is die van Arnemuiden met de 'blokjes'. Het breiwerk trekt met dit patroon iets in elkaar. Als de trui 'pas' is gebreid sluit die daardoor goed aan.

Op onderstaande foto hebben zowel (o)pa Schroevers als kleinzoon Jacob van de Ketterij (gele pijl) zo'n trui aan.

Dat de vissers naast hun trui ook oliegoed nodig hebben blijkt uit deze foto. Hier staan opa Schroevers, zijn 5 zoons en Jacob op de VLI 15 in de Vlissingse haven.

(O)pa Jacob Schroevers is met zijn gezin naar Vlissingen verhuisd. Hij vaart ook niet meer op de Arnemuidse vloot, maar heeft zich een schip met een Vlissings consent nummer aangeschaft. Dat niet alleen de 'eerste generatie' de vertrouwde motieven voor hun vissertsrui behoudt blijkt uit de trui van kleinzoon Jacob.
Jacob is de zoon van Jacoba Schroevers (dochter van Jacob sr) en Cornelis van de Ketterij. Jacob verhuisde toen hij 6 jaar was met zijn ouders naar Vlissingen. In 1917 is de familie Van de Ketterij verhuisd naar Velsen.
De trui van deze Jacob zal gebreid zijn door zijn moeder of zijn oma. Dat andere vrouwen (weduwen) dergelijke truien voor families hebben gebreid hebben wij in Zeeland nog niet kunnen terugvinden.

Opvallend is dat de eerste generatie (Jacob sr) en de derde (Jacob Corneliszn) een trui met Arnemuids motief dragen. De tweede generatie die in Vlissingen is gaan wonen hebben deze truien niet (meer) aan. Zou dan toch oma de trui van Jacob Corneliszn hebben gebreid?

Het telpatroon is simpel:

Het aantal steken is deelbaar door 5. Afhankelijk van het breiwerk (heen en weer breien of rondbreien met een naadsteek) moet er bij het uiteindelijke aantal 1 st (averecht) worden opgeteld.

Voor deze mini (rondbreien):
Volg de algemene beschrijving. Die vind je hier. Brei de trui eventueel zonder naadsteek, het motief loopt dan mooi door over de panden (120 : 5 = 24 blokjes).
Wij beginnen na 10 rapporten in de hoogte aan de mouwspie. De schouder komt na 19 1/2 patroonrapport in de hoogte.

Neem de st voor de mouwen op zoals staat vermeld in de algemene beschrijving + 1 st. Deze extra st is voor het rapport: Let er op dat het rapport links en rechts van de mouwspie gelijk uitkomt (dat is voor het mooi) (60 st : 5 = 12 blokjes + 1st).
Deze mini heeft een dubbel mouwboord 2:2 van 12 nld hoog. Kant de st af zoals ze zich voor doen.

Brei de hals zoals in de algemene beschrijving.

De volgende keer: Tholen met de diamant.

Met dank aan de Historische Vereniging Arnemuiden.

Haring, oorlog, kaarten.. en visserstruien

Op vrijdag hebben Stefanie en Anja krijgsraad gehouden. Er zijn volop plannen gesmeed over wat er 'nu' gedaan moet, welke nieuwe wegen er bewandeld kunnen en hoe alle vondsten gepresenteerd zullen worden.
Dit vraagt even geduld.. maar deze maand nog komt het eerste telpatroon zeker online.

Haringbuis

We maken een figuurlijk uitstapje naar, alweer, de Shetland eilanden. Deze eilanden zijn al eeuwen een belangrijk visgebied voor Zeeuwen en Hollanders. Rond 1380 wordt het haringkaken uitgevonden. Deze vondst wordt in het algemeen toegeschreven aan Willem Beukelszoon uit Biervliet (Zeeuws-Vlaanderen).

Door het kaken blijft de vis langer goed, zeker als deze wordt ingelegd in zout. Dit geeft een enorme impuls aan de economie in Zeeland: Brouwershaven, Westenschouwen en Zierikzee, maar ook Veere en Vlissingen zijn belangrijke markten voor vissers en handelaren.
Plaatsen zoals Tholen, Hulst en Reimerswaal profiteren van de enorme vraag naar zout.

De haring komt al lang niet meer alleen van bij de Zeeuwse kust. De vis blijft langer goed en kan daardoor van verder weg gelegen, rijkere visgronden gehaald worden. Aan het begin van de 15e eeuw wordt een nieuw type schip ontwikkeld: de haringbuis. Daarmee varen de Zeeuwen naar Shetland en Orkney. Met alle politieke perikelen in de 16e eeuw en het uitbreken van de 80-jarige oorlog in 1568 wordt het varen buiten de territoriale wateren te gevaarlijk en vervalt deze haring industrie even snel als zij opkomt.

Ptolemaeus

Shetland en Orkney zijn belangrijker voor Zeeuwen en Hollanders dan voor de Britten. De oudst bekende kaart van de eilanden is van Claudius Ptolemaeus. Claudius leeft van ongeveer 90 - 150 in Alexandrië (Egypte). Het getuigt van enorme kennis en kunde dat hij de eilanden op een topografische kaart weet te plaatsen.

Willem Blaue (geb: Uitgeest of Alkmaar)

Dan volgt er een hele poos vrijwel niets tot in de 15e eeuw kaarten verschijnen met daarop de namen Hetlandia, Hitlandt, Scetis, Scetland, Schetlandia en Estland. Namen waaronder de eilanden eerder bij Zeeuwen en Hollanders dan bij Schotten en Engelsen bekend zijn. De eilanden waren voor Schotten en Engelsen economisch gezien veel minder belangrijk dan voor de Nederlanders. En daarmee komen we dan weer bij de (H)itse muts terecht.

Scheveningse logger

In de 19e eeuw wordt de haringbuis vervangen door de sloep. De sloep wordt vooral in de Zuidelijke Nederlanden gebruikt voor het vissen op haring, schelvis en kabeljauw. Noordelijker komt de logger meer in zwang. Het is met deze loggers dat de vissers (opnieuw) naar de Shetlands varen voor haring. Daar vandaan wordt behalve haring ook breiwerk meegenomen. En zo zijn we terug bij de visserstruien.